श्रीलंकाको राजधानी कोलम्बोमा रहेको आफ्नो निवासमा भएको आक्रमणपछि श्रीलंकाका राष्ट्रपति देशै छाेडेर भागेका छन् । श्रीलंकामा मुद्रास्फीति र खाद्यान्न र तेलको अभावका कारण केही महिनादेखि चलेको विरोध प्रदर्शनपछि यो अवस्था आएको हो।
दैनिक उपभोग्य वस्तुको मूल्य आकासिएको छ । श्रीलंकामा मुद्रास्फीति ५० प्रतिशत नाघेको छ, जनता पनि बिजुलीको अभावमा परेका छन् । औषधि अभावका कारण सम्पूर्ण स्वास्थ्य प्रणाली धराशायी भएको छ ।
देशमा चिकित्सा आवश्यकताका लागि आवश्यक बस, रेल र सवारी साधनका लागि पनि इन्धन बाँकी छैन । आयातका लागि पर्याप्त विदेशी मुद्रा बाँकी नरहेको अधिकारीहरू बताउँछन् ।
इन्धनको अभावका कारण पेट्रोल र डिजेलको मूल्य ह्वात्तै बढेको छ । जुन महिनाको अन्तिम सातामा सरकारले अत्यावश्यक बाहेकका सवारी साधनमा इन्धन बिक्रीमा प्रतिबन्ध लगाएको थियो ।
यो ७० को दशकपछि पहिलो पटक भएको मानिन्छ। विद्यालयहरू बन्द गरिएका छन् र मानिसहरूलाई आपूर्तिहरू बचत गर्न घरेलु कामहरू गर्न सल्लाह दिइएको छ।
श्रीलंकाको अर्थतन्त्र किन संकटमा ?
श्रीलंकाको विदेशी मुद्रा लगभग समाप्त भएको छ, अर्थात्, तिनीहरूसँग अब अन्य देशहरूबाट सामानहरू किन्न पैसा बाँकी छैन।
श्रीलङ्काले वैदेशिक ऋणको तोकिएको रकम वैशाख महिनामा तिर्न सकेन । इतिहासमा यो पहिलो पटक भएको हो । पर्यटनमा असर परेको र श्रीलंकाको आम्दानीको ठूलो हिस्सा पर्यटनबाट आइरहेको भन्दै सरकारले यसका लागि कोभिड महामारीलाई दोष दिइरहेको छ ।
सन् २०१९ मा चर्चमा भएका धेरै घातक हमलाका कारण पर्यटक पनि डराएको सरकारको भनाइ छ तर धेरै विज्ञहरूले गलत आर्थिक नीतिलाई दोष लगाएका छन् ।
सन् २००९ को गृहयुद्धपछि श्रीलंकाले घरेलु बजारमा सामान आपूर्तिमा जोड दिए पनि विदेशी बजारमा पुग्ने प्रयास गरेनन् । त्यसैले अन्य मुलुकको आम्दानी मात्र घटेको छैन, आयातको बिल पनि बढेको छ ।
श्रीलंकाले अहिले ३ अर्ब डलरको आयात गर्छ, जुन निकासीभन्दा धेरै हो, त्यसैले विदेशी मुद्रा सञ्चितिको अभाव भएको देखिन्छ ।
सन् २०१९ को अन्त्यमा श्रीलंकासँग ७.६ अर्ब डलरको विदेशी मुद्रा सञ्चिति थियो । मार्च २०२० सम्म, यो १.९३ बिलियन डलरमा झरेको छ, र हालै सरकारले ५० मिलियन डलर मात्र बाँकी रहेको बताएको छ।
सरकारले पूर्वाधार विकासका लागि चीनलगायत अन्य देशबाट पनि धेरै ऋण लिएको छ जसलाई धेरैले अनावश्यक ठान्दैनन् । जनताको धेरैजसो आक्रोश राष्ट्रपति गोटाबाया राजापाक्षे र उनका भाइ महिन्दा विरुद्ध छ, जसलाई प्रधानमन्त्री नियुक्त गरिएको थियो तर मेमा हटाइयो।
राष्ट्रपति राजापाक्षेले पनि २०१९ मा कर कटौती सम्बन्धी निर्णयको भारी विरोधको सामना गर्नु परेको थियो। अर्थमन्त्री अली साब्रीका अनुसार यो निर्णयबाट सरकारलाई वार्षिक १.४ अर्ब डलर नोक्सान भएको छ ।
२०२१ को सुरुमा जब श्रीलंकाको विदेशी मुद्रा अभाव गम्भीर समस्या बनेको थियो, सरकारले रासायनिक मलको आयातमा प्रतिबन्ध लगाएको थियो। किसानलाई स्थानीय जैविक मल प्रयोग गर्न आग्रह गरिएको छ ।
जसका कारण बाली ठूलो मात्रामा नष्ट भएको छ । श्रीलंकाले आफ्नो खाद्यान्न भण्डार विदेशबाट ल्याउनुपर्ने भयो र विदेशी मुद्रा झन् घट्न थाल्यो।
यस वर्षको मार्चमा आईएमएफको प्रतिवेदनले भन्यो कि मल प्रतिबन्ध (नोभेम्बर २०२१ मा फिर्ता लिइएको थियो)ले चिया र रबर निर्यातमा पनि असर पारेको छ।
श्रीलंकाले कति विदेशी ऋण तिर्नुपर्छ ?
श्रीलंका सरकारको वैदेशिक ऋण बढेर ५१ अर्ब डलर पुगेको छ । त्यसमध्ये ६.५ अर्ब डलर चीनको छ र दुवै देशले त्यसमा पुनर्विचार गरिरहेका छन् ।
श्रीलंकाले यस वर्ष आफ्नो ऋणको लागि ७ अर्ब डलर तिर्नुपर्नेछ। विश्व बैंकले श्रीलंकालाई ६०० मिलियन डलर ऋण दिने भएको छ ।भारतले १.९ अर्ब डलरको वाचा गरेको छ र आयातका लागि थप १.५ अर्ब डलर ऋण दिन सक्छ।
प्रमुख औद्योगिक देशका समूह जि सेभेन (क्यानडा, फ्रान्स, जर्मनी, इटाली, जापान, बेलायत र अमेरिका) श्रीलंकालाई ऋण राहतमा मद्दत गर्ने बताएको छ।
यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?
